Korleis bedøve, avlive og behandle krabbar
I utgangspunktet er det forbode å koke dyr levande.
Innhald på denne sida
Vi har i dag ikkje tilstrekkeleg kunnskap til å seie kva som er den beste måten å bedøve krabbe på i private heimar, og som samtidig er mogleg for folk flest å få til. Vi veit at krabbane kjenner ubehag og at det i høg grad er stressande for dei å bli lagd direkte i kokande vatn. Ut frå det vi veit i dag, er det best å bruke slag eller kutt til å bedøve. Inntil vidare blir nedkjøling tillate, sjølv om vi ikkje veit sikkert om krabben blir bedøvd.
Bedøving av krabbar
Det er vanskeleg å bedøve krabbe, då han har fleire nervesentrum som er plasserte på ulike stader i kroppen. Det krev både nøyaktig kunnskap og opparbeidde ferdigheiter å sikre at dei mest sentrale nervesentruma blir sett ut av spel.
Det fremste nervesenteret er senteret som krabben sansar omgivnadene sine med, og der nervesignala blir koordinerte. Det er viktigast at dette nervesentrumet blir sett ut av funksjon.
Kutt eller slag retta mot fremste nervesenter
Under ser du ei skisse av korleis det sentrale nervesystemet er plassert under ryggskalet sett frå ryggsida. Det bakre senteret koordinerer og styrer mellom anna beina og klørne, og det fremre er ein slags hjerne, der lukt, syn og andre sansar blir registrerte og ordna. I tillegg er der små sentrum nær svelget, som ligg mellom rygg-senteret og hjernen.
For å bedøve krabben er det best om du får til å treffe nervesenteret i hovudet. Avhengig av storleiken på krabben ligg nervesenteret midt mellom auga og ca. 3 cm inn i kroppen, og det ligg over og til dels rundt svelget. Framgangsmåten:
a) Eitt presist kutt midt mellom auga og inn i hovudet i lengderetninga til krabben vil stanse all nerveaktivitet.
b) Ved slag må du slå med eit hardt og velretta slag ned på ryggskalet framme ved hovudet slik det er markert på illustrasjonen. Du kan bruke ein rundstokk, handtaket på ein kniv eller liknande.
Slaget vil medføre at skalet blir knust. Det kan òg vere vanskeleg å få til eit godt nok slag på hardt pansra, store krabbar. Kuttet er mest effektivt, men om krabben har eit svært hardt skal, vil slaget vere den raskaste måten å bedøve krabben på.
Har du bedøvd krabben med slaget eller kutta, kan han leggjast i rikeleg med fosskokande vatn (sjå nedanfor.)
Nedkjøling
Om krabbeskalet er for hardt, og du ikkje får til å bedøve det fremste nervesenteret til krabben med slag eller kutt, kan du leggje han i kjøleskapet i minst 60 minutt. Kjøleskapet må halde ein temperatur på maksimalt 4⁰ C. Vi veit ikkje sikkert om krabben er bedøvd etter nedkjøling, då det må testast om krabben faktisk er bedøvd eller berre roa ned. Inntil vidare kan likevel denne framgangsmåten nyttast av privatpersonar. Er krabben godt nedkjølt kan han leggjast i rikeleg med fosskokande vatn (sjå nedanfor)
Metodar som ikkje bedøver
Krabben blir ikkje bedøvd viss du stikk ein kniv inn midt i buken, og eit slikt stikk er dessutan i strid med føresegnene i dyrevelferdsloven. Då lammar du nervesenteret for rørsle så bein og klør mistar krafta, men utan at det påverkar sansane til krabben. Derfor må du slå eller kløyve hovudet for at krabben skal bedøvast, alternativt nedkjøle han.
Det er forbode å brekke av klørne på levande krabbar
Det er brot på dyrevelferdsloven å brekke klørne av krabbar, for deretter å kaste dei levande på sjøen igjen.
Det kan føre til at krabben blør i hel eller døyr av svolt fordi han ikkje kan få tak i mat.
Krabbar sjølv kan sleppe klørne langs ein forutbestemd brotstad, ved stress, angrep og så bortetter. Skaden vil då heilast, og kloa vil med tida vekse ut igjen.
Men om klørne blir rivne av, skjer brotet oftast ikkje langs den forutbestemde brotstaden. Krabben får blødingar, han blir svekt og sjansane for at han døyr er stor.
Krabbar skal derfor alltid avlivast før klørne blir brekte av.
Koking av krabbar
Først når du har nytta ein av desse metodane for å bedøve krabben, kan du koke han i vatn.
Det er viktig at du bruker ein stor nok kjele med rikeleg vatn. Vatnet skal fosskoke, og du skal ikkje leggje oppi meir enn ein til tre krabbar om gongen.
Om du skal koke fleire krabbar, må du først la vatnet koke opp igjen. Pass på at det framleis er rikeleg med vatn i forhold til krabbane. Om rikeleg med kokande vatn blir brukt, vil 1–3 nedkjølte krabbar ikkje senke vasstemperaturen nemneverdig.
Oppbevaring av krabbar etter fangst
Etter at du har fanga krabben, er det viktig å halde han mørkt, kjølig og fuktig fram til du skal lage eller koke han.
Du kan leggje eit fuktig klede eller tang over krabbane, og oppbevare dei på ein stad eller i ein kasse som vernar dei mot sollys og vind.
Koking og bedøving av krabbar i butikk og restaurant
Når det gjeld restaurant og butikk som lagar krabbar, skal krabbane bedøvast før koking.
Det finst metodar og utstyr til dette, mellom anna utstyr til elektrisk bedøving av enkeltdyr.