Spørsmål og svar om storfetuberkulose
Få svar på spørsmål som korleis sjukdommen smittar, om det er trygt å drikke mjølk eller kva symptom som er vanlege ved sjukdommen.
Spørsmål om smitte
Kva er storfetuberkulose?
Storfetuberkulose er ein infeksjon med bakterien Mycobacterium buvis. Storfetuberkulose utviklar seg vanlegvis snikande, men sjukdomsutviklinga kan variere frå dyr til dyr. Frå dyret er smitta kan det gå frå nokre veker og opptil fleire år før dyret viser symptom på sjukdom. Symptoma heng saman med kva organ som er involvert og kor alvorleg infeksjonen er. Spesielt immunsvekte dyr kan ha eit raskt forløp.
Tuberkulose er lite smittsamt samanlikna med mange andre sjukdommar, og smitte frå levande dyr til menneske krev som regel nær kontakt over tid. Menneske som blir smitta av dyr, blir primært smitta ved inntak av upasteurisert mjølk og upasteuriserte mjølkeprodukt.
Kan storfetuberkulose smitte til menneske?
Ja, storfetuberkulose kan smitte til menneske, men storfetuberkulose er lite smittsamt samanlikna med mange andre sjukdommar. Smitte frå levande dyr til menneske krev som regel nær kontakt over tid. Menneske som blir smitta av dyr, blir primært smitta ved inntak av upasteurisert mjølk og upasteuriserte mjølkeprodukt.
All mjølk frå gardar med dyr som har fått påvist smitte, har blitt pasteurisert (varmebehandling som drep bakteriane), og det er trygt å drikke mjølk som er kjøpt i butikken.
Folkehelseinstituttet vurderer at det ikkje er nokon risiko for smitte av tuberkulose til befolkninga/menneske generelt i dette tilfellet.
Korleis smittar storfetuberkulose?
Storfetuberkulose er lite smittsamt samanlikna med mange andre sjukdommar. Den største risikoen for smitte frå dyr til menneske er gjennom inntak av upasteurisert mjølk og mjølkeprodukt.
All mjølk frå gardar med dyr som har fått påvist smitte, har blitt pasteurisert (varmebehandling som drep bakteriane), og det er trygt å drikke mjølk som er kjøpt i butikken.
Smitte kan òg skje ved inhalasjon av dropekjernar som blir pusta ut eller blir hosta opp av dyr med pågåande lungeinfeksjon (tilsvarande som ved smitte mellom menneske). Mest utsett er personar som har opphalde seg over tid (fleire timar) i nærkontakt med eit sjukt dyr.
Folkehelseinstituttet vurderer at det ikkje er nokon risiko for smitte av tuberkulose til befolkninga/menneske generelt i dette tilfellet.
Kan tuberkulose smitte frå menneske til dyr?
Ja, sjukdommen kan smitte frå menneske til dyr. Tuberkulose smittar ikkje veldig lett. Dyr kan bli smitta ved til dømes nær kontakt over tid med eit menneske som har symptom på tuberkulose.
Kva er symptoma for dyr som er smitta?
Storfetuberkulose utviklar seg vanlegvis snikande, men sjukdomsutviklinga kan variere frå dyr til dyr. Frå dyret er smitta kan det gå frå nokre veker og opptil fleire år før dyret viser symptom på sjukdom. Symptoma heng saman med kva organ som er involvert og kor alvorleg infeksjonen er. Spesielt immunsvekte dyr kan ha eit raskt forløp.
Symptom hos dyr kan vere hoste, pustevanskar, sikling, forstopping, gradvis avmagring, feber og diaré.
Kva er symptoma for menneske som er smitta?
Symptom hos menneske kan vere dårleg allmenntilstand, feber, tungpustheit, hoste (nokre gonger blodtilblandet), nattesveitte og avmagring.
Kvar kjem smitten frå?
Vi veit førebels ikkje kvar smitten kjem frå. Mattilsynet følgjer opp garden, tek prøvar og driv sporingsarbeid for å prøve å finne smittekjelda. Aktuelle kontaktbesetningar blir òg følgt opp.
Kan sjukdommen smitte til andre dyr?
Ja, sjukdommen kan smitte til andre dyr. Andre varmblodige dyreartar, som søramerikanske kameldyr (alpakka og lama), geit, sau, hest, gris, rein, hund og katt kan bli smitta. Storfe, bøffel, bison, geit og gris er rekna for å vere mest mottakelege for sjukdommen, medan sau og hest er meir motstandsdyktige mot smitte.
Dersom det er mistanke om eller påvist storfetuberkulose i eit dyrehald, blir dyrehaldet bandlagt av Mattilsynet. Det betyr at ingen dyr kan flyttast ut av dyrehaldet utan Mattilsynets løyve. Slik hindrar vi at sjuke dyr smittar andre dyr.
Korleis jobbar Mattilsynet med å få bukt med smitten?
Alle storfe på garden der smitten først blei påvist, har vore bandlagt sidan november. Det betyr at ingen storfe kan flyttast ut av dyrehaldet utan Mattilsynets løyve. Dyr som får påvist storfetuberkulose blir avliva.
All mjølk frå gardane har blitt pasteurisert og det er trygt å drikke mjølk som er kjøpt i butikken.
Mattilsynet følgjer opp garden, tek prøvar og driv sporingsarbeid for å prøve å finne smittekjelda. Aktuelle kontaktbesetningar (dyr på gardar som har vore i kontakt med dyrehaldet der smitten først blei påvist) blir òg følgt opp.
Korleis vil Mattilsynet bestemme kva dyr som skal testast?
Mattilsynet jobbar med smittesporing, og vil no teste dyr på gardar som har vore i kontakt med dyrehaldet som først fekk påvist smitten. Det er fleire faktorar som må vurderast før det blir avgjort korleis dyr på anlegga skal testast og kva dyr som skal testast. I nokre anlegg må det gjennomførast to prøverundar av alle dyr over ein viss alder. I andre anlegg er det til dømes innkjøpte dyr som blir testa og at vidare testing blir vurdert når resultata frå desse er klare.
Korleis kan eg verne dyra mine mot smitte?
Storfetuberkulose smittar mellom anna ved tett kontakt med smitta dyr over tid. Mykje kjøp, sal og flytting av dyr (òg andre artar enn storfe) til og frå dyrehaldet ditt vil auke sjansane for smitte. Ver nøye med kva dyr du tek inn i anlegget ditt og følg reglane for flytting av dyr.
Storfetuberkulose kan òg smitte gjennom drikkevatn, fôr og utstyr. Mykobakteriar kan overleve relativt lenge i jord og avføring, på beite kan smitten truleg overleve i fleire veker. Reingjering er eit viktig tiltak mot smitte. Alt brukt utstyr som har vore i direkte eller indirekte kontakt med dyr, må vaskast grundig og gjerne desinfiserast. Døme på indirekte kontakt; plog som har vore i kontakt med gjødsel, mjølkerobot som har blitt brukt til å mjølke dyr på andre anlegg. Dersom du importerer utstyr frå utlandet, er det spesifikke krav for vask og desinfeksjon av utstyret.
Korleis kan eg sjølv verne meg og andre besøkjande på garden mot smitte?
Det er alltid viktig med gode smitteførebyggjande tiltak når du skal inn i eit dyrehald. Dersom du er i eit dyrehald som er bandlagt på grunn av mistanke om storfetuberkulose (til dømes ei kontaktbesetning), treng du ikkje ta spesielle forholdsreglar, dersom dyra ikkje viser synleg teikn til sjukdom. Det er berre dyr som har utvikla symptom på tuberkulose som kan smitte vidare.
Dersom du skal ha nærkontakt med dyr som har mistanke om, eller fått påvist storfetuberkulose bør det blir andedragsvern brukte/P3-maske (maske som filtrerer bort minimum 99 prosent av luftborne partiklar) og hanskar.
Mattilsynet har laga smittevernråd til alle som er i kontakt med dyr.
Vil eg få erstatning viss det blir påvist smitte på garden min?
Dyreeigarar kan søkje erstatning for tap ved utbrot av liste 1- og liste 2 - sjukdommar. Tuberkulose er ei liste 2 -sjukdom. Den offentlege erstatningsordninga blir administrert av Statens landbruksforvaltning (SLF). Søknadsskjema for erstatning og meir info om ordninga finn du på SLFs nettsider (slf.no).
Spørsmål om mattryggleik
Er det trygt å drikke mjølk som er kjøpt i butikken?
Ja, det er trygt å drikke mjølk som er kjøpt i butikken, fordi han er pasteurisert. Under pasteurisering blir mjølka varmebehandla, og alle bakteriar blir drepne. Rå mjølk bør varmebehandlast.
EUs zoonose-rapport seier òg at det ikkje er rapportert næringsmiddelbåra tuberkulose i tidsperioden dei har samla denne informasjonen (sidan 2004): The European Union One Health 2021 Zoonoses Report (europa.eu)
Er det trygt å ete storfekjøtt som er kjøpt i butikken?
Ja, det er trygt å ete storfekjøtt som er kjøpt i butikken. I Noreg blir kvart einaste dyr som blir sendt til slakt, kontrollert for eventuelle sjukdommar. Dersom vi finn teikn til sjukdom, vil dyret blir kassert, slik at det ikkje blir til menneskemat.
EUs zoonose-rapport seier òg at det ikkje er rapportert næringsmiddelbåra tuberkulose i tidsperioden dei har samla denne informasjonen (sidan 2004): The European Union One Health 2021 Zoonoses Report (europa.eu)
I kva land er storfetuberkulosesmitte meir vanleg?
Smitte med storfetuberkulose blir innimellom òg påvist i andre land i Europa. Storbritannia er det landet i Europa der storfetuberkulosesmitte blir oftast påvist.
Vil du vite med om førekomst av storfetuberkulose hos dyr i andre land, kan du finne informasjon her: The European Union One Health 2021 Zoonoses Report (europa.eu)